Depresja lekooporna – gdy leczenie nie przynosi efektów

Depresja to jedno z najczęstszych zaburzeń psychicznych na świecie, które nie zna podziałów społecznych, ekonomicznych ani geograficznych. Wpływa na większość obszarów funkcjonowania i znacząco obniża jakość życia. Szansą na poprawę stanu zdrowia jest konsultacja ze specjalistą oraz odpowiednio dobrana farmakoterapia.

W Polsce z powodu chorób psychicznych odnotowano ponad 17,6 miliona opuszczonych dni pracy. Aż 600 tysięcy osób codziennie nie może w pełni uczestniczyć w życiu z powodu depresji lekoopornej. Choroba ta skraca przewidywalny czas życia nawet o 10 lat.

Pandemia COVID-19 dodatkowo pogłębiła sytuację pacjentów z depresją, nasilając stres, izolację i objawy psychiczne. Dostęp do specjalistów psychiatrii i psychoterapii wciąż bywa ograniczony, co utrudnia walkę o zdrowie.

Czym jest depresja lekooporna?

Depresja lekooporna to taka, która nie reaguje na przynajmniej dwa różne leki przeciwdepresyjne stosowane w odpowiednich dawkach i przez wystarczający czas. Dotyczy to epizodu depresji o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego.

Choć ok. 70% pacjentów reaguje pozytywnie na leczenie farmakologiczne, to nawet 30% nie odczuwa poprawy mimo zmian leków i korzystania z psychoterapii. W takich przypadkach mówimy o depresji lekoopornej.

Istnieje kilka możliwych przyczyn jej występowania:

1. Niewłaściwa diagnoza

- Objawy mogą wynikać z innej choroby psychicznej (np. zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, zaburzeń osobowości).
- Depresja może być objawem choroby somatycznej (np. niedoczynności tarczycy, chorób autoimmunologicznych).
- Czasem depresja jest maską uzależnień lub silnych reakcji adaptacyjnych.

 2. Biologiczne podłoże depresji lekoopornej

- Zmieniona neurochemia mózgu – np. zaburzenia w układach serotoninergicznym, dopaminergicznym, glutaminergicznym.
- Zaburzenia neuroplastyczności i przewlekły stan zapalny w mózgu.
- Czynniki genetyczne – niektóre osoby mają warianty genów, które wpływają na metabolizm leków, co sprawia, że leki nie działają lub dają silne skutki uboczne.

 3. Czynniki psychologiczne i środowiskowe

- Nierozwiązane traumy z dzieciństwa, przemoc, długotrwały stres.
- Brak wsparcia społecznego, izolacja.
- Niekorzystne warunki życia – ubóstwo, bezrobocie, problemy rodzinne.
 

4. Błędy w leczeniu

- Niewystarczające dawki leków lub zbyt krótki czas ich stosowania.
- Nieregularne przyjmowanie leków przez pacjenta.
- Brak psychoterapii – leki same w sobie często nie wystarczą.

5. Współwystępowanie innych zaburzeń

- Lęki, PTSD, uzależnienia, zaburzenia snu – mogą utrudniać leczenie depresji i obniżać skuteczność leków.
 

Dlaczego unikać terminu "lekooporna"?

Specjaliści coraz częściej wskazują, że termin "depresja lekooporna" może być stygmatyzujący i odbierać nadzieję. Proponują określenia takie jak "depresja trudniejsza do leczenia" czy "depresja inna". To zaburzenie, które wymaga indywidualnego podejścia, szerszej diagnostyki i elastycznego leczenia.

Co możesz zrobić, gdy bliska Ci osoba cierpi na depresję lekooporną?

1. Próbuj zrozumieć
Bądź obecny. Pozwól się wygadać. Nie oceniaj. Unikaj zdań typu: "inni mają gorzej" czy "nie masz powodu, by się tak czuć".

2. Daj wsparcie emocjonalne
Czasem wystarczy powiedzieć: "Rozumiem", "Jestem przy Tobie". To potrafi wiele zmienić.

3. Pomagaj w codziennej aktywności
Zrobienie śniadania, pomoc w wyborze ubrania czy wspólne zakupy mogą być ogromnym wsparciem.

4. Nie wyręczaj
Z czasem zachęcaj osobę chorującą do podejmowania własnych działań i obowiązków. To wspiera proces zdrowienia.

5. Pomagaj w procesie leczenia
Zachęcaj do przyjmowania leków i przestrzegania zaleceń. Rób to delikatnie, z wyczuciem.

6. Bierz aktywny udział w terapii
Jeśli masz możliwość, bądź w kontakcie z lekarzem. Zadbaj o upoważnienie, by móc współuczestniczyć w procesie terapeutycznym.

Nowy program lekowy w Polsce

W odpowiedzi na skalę problemu ruszył pierwszy w Polsce program lekowy dla osób z depresją lekooporną. WHO szacuje, że depresja dotyka 5% ludności świata, czyli ok. 280 milionów ludzi. W Polsce to ok. 1,5 miliona osób.

Lista placówek realizujących program lekowy dla pacjentów z depresją lekooporną:

Lista uzyskana z Narodowego Funduszu w lutym 2024 r. Wojewódzkie oddziały NFZ aktualizują listę placówek i w razie pytań, warto skontaktować się z NFZ:

Województwo dolnośląskie:

- Wrocławskie Centrum Zdrowia Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
- Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Lubiążu
- Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu
- 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej we Wrocławiu
- „Zespół Opieki Zdrowotnej” w Kłodzku
- Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Złotoryi
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy

Kujawsko-pomorskie:

- Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera w Toruniu
- Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych im. dr Józefa Bednarza w Świeciu

Lubelskie:

- Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 q Lublinie
- Centrum Medyczne Profesora Marka Masiaka sp. z.o.o.

Lubuskie:

- Samodzielny Publiczny Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Międzyrzeczu
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Ciborzu
- Kresowy Szpital Wojskowy z Przychodnią Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej W Żarach
- Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wielkopolskim sp. z.o.o.

Łódzkie:

- Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Łodzi
- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Marii Skłodowskiej – Curie w Zgierzu
- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
- Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie

Małopolskie:

- Szpital Powiatowy w Chrzanowie
- Szpital Kliniczny im. dr. Józefa Babińskiego Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie
- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Uniwersytecki w Krakowie
- 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie
- Zespół Opieki Zdrowotnej w Oświęcimiu
- Szpital Specjalistyczny im. Henryka Klimontowicza w Gorlicach
- Szpital Specjalistyczny im. Jędrzeja Śniadeckiego w Nowym Sączu
- Szpital Wojewódzki im .św. Łukasza Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Tarnowie

Mazowieckie:

- Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza w Pruszkowie
- Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
- Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie
- Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
- Szpital Bielański im. ks. Jerzego Popiełuszki Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Warszawie
- Mazowiecki Szpital Bródnowski sp. z.o.o. w Warszawie
- „Mazowiecki Szpital Wojewódzki Drewnica” sp. z.o.o. w Ząbkach

Opolskie:

- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. św. Jadwigi w Opolu

Podlaskie:

- Szpital Ogólny im. dr Witolda Ginela w Grajewie
- Szpital Wojewódzki Im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku
- Samodzielny Publiczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. dr. Stanisława Deresza w Choroszczy

Pomorskie:

- Wojewódzki Szpital Psychiatryczny im. prof. Tadeusza Bilikiewicza w Gdańsku
- Centrum Zdrowia Psychicznego w Słupsku
- Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej nr 1 Katarzyna Szalewska w Rumii
- Szpital Specjalistyczny w Chorzowie

Śląskie:

- Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 4 w Bytomiu
- Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Cieszynie
- Kliniczny Szpital Psychiatryczny Sp. z.o.o w Rybniku
- Wielospecjalistyczny Szpital Powiatowy Spółka Akcyjna

Świętokrzyskie:

- Szpital Specjalistyczny Ducha Świętego w Sandomierzu
- Świętokrzyskie Centrum Psychiatrii w Morawicy

Wielkopolskie:

- Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych „Dziekanka” im. Aleksandra Piotrowskiego w Gnieźnie
- Szpital Kliniczny im. Karola Jonschera Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
- Centrum Medyczne HCP Sp. z.o.o. NZOZ Centrum Medyczne HCP Lecznictwo Stacjonarne w Poznaniu
- Centrum Medyczne HCP spółka z.o.o. NZOZ Centrum Medyczne HCP Lecznictwo Ambulatoryjne w Poznaniu-Wilda

Zachodniopomorskie:

- Regionalny Szpital w Kołobrzegu
- Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki 0 Zdrowotnej „Zdroje” w Szczecinie
- Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 1 im. prof. Tadeusza Sokołowskiego Pum w Szczecinie
- Medison spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Koszalinie
- Zachodniopomorski Instytut Psychoterapii w Szczecinie
Za: www.twarzedepresji.pl

Depresja trudna do leczenia to wyzwanie dla pacjenta, rodziny i specjalistów. Jednak współczesna medycyna daje coraz więcej nadziei. Najważniejsze to nie zostawiać chorego samego i wierzyć, że powrót do zdrowia jest możliwy.