Jakość komunikacji w rodzinie to niewątpliwie istotny czynnik ogólnego dobrostanu psychicznego oraz poczucia zadowolenia jej członków z bycia częścią rodziny.

Spotkania rodzinne są dobrym sposobem na poprawę jakości komunikacji w rodzinie .

Celami tych spotkań jest wymiana doświadczeń, refleksji, potrzeb, emocji pomiędzy członkami rodziny, podzielenie się opinią, zapytanie o zdanie, rozwiązanie problemu, zaplanowanie jakiegoś zdarzenia lub inne sprawy wazne dla życia rodziny. Spotkania dla całej rodziny są szczególnie istotne w rodzinach wychowujących dzieci.  

Poniżej przedstawiam kilka podstawowych prawideł, na których mogą być oparte spotkania rodzinne

Atmosfera otwartej komunikacji myśli i uczuć

Przede wszystkim istotne jest zadbanie o właściwe miejsce i czas, tak, aby móc skoncentrować się na wypowiedziach, Natomiast w sytuacji, kiedy dziecko sygnalizuje problem,  gdy trzeba się spieszyć, warto zatrzymać się, uchwycić kontakt wzrokowy, czasem dotknąć dziecko i powiedzieć: „Teraz nie możemy rozmawiać, zrobimy to, gdy będziemy w domu”. Jest to także okazja dla dziecka do uczenia się umiejętności odraczania spełnienia potrzeb i  wytrwania w pewnym stanie frustracji.

Jeśli rodzic inicjuje dyskusję nad ważnym problemem, należy mieć na uwadze fakt, że nie może ona przebiegać w atmosferze pospiechu, gdy dziecko np. chce już wyjść na dwór, bo nie będzie skupione albo gdy dziecko jest skupione na innych czynnościach czy planach. Natomiast stworzenie planu stałego czasu spędzanego razem minimalizuje problemy związane z jego organizacją.

Informacje zwrotne oraz potwierdzenia

Bardzo istotne jest sprawdzanie, czy zrozumieliśmy co dziecko powiedziało i wyrażenie tego zrozumienia poprzez słowa np. „To cię zdenerwowało. Widzę, że cię to martwi.” itp. Jeśli nie jesteśmy pewni, co dziecko ma na myśli można powiedzieć: „Chce się upewnić, czy dobrze cię rozumiem, że… Czyli wygląda na to, że cię to smuci, że kolega …” Myślę, domyślam się, że cię to zasmuciło, że kolega ...” To sprawdzanie nie może być oparte o ocenę zachowań. Tutaj chodzi tylko i wyłącznie o pełne rozumienie dziecka.

Potwierdzenia myśli i uczuć są niezbędne do tego, żeby dziecko czuło się słuchane i rozumiane, żeby pewnie poczuło się sobą, dodatkowo powtórzenie uczuć sprawia, ze dziecko samo zaczyna rozumieć swój wewnętrzny świat, zaczyna go porządkować, wie co czuje i myśli w związku z danym zdarzeniem.

Bardzo ważne jest, aby nie zakładać odpowiedzi za dziecko,  zanim dziecko coś opowie. Należy słuchać uważnie, a jeśli cos jest niezrozumiale - pytać.

Otwartość na własne uczucia

 Bardzo ważna jest umiejętność mówienia innym członkom rodziny o tym,  co lubimy w ich zachowaniu, a czego nie. Czasem niektórzy łatwiej dzielą się uczuciami niezadowolenia niż przyjemności, a u innych jest odwrotnie. Bardzo ważna jest równowaga w konstruktywnym dzieleniu się rożnymi uczuciami.

Dzieci powinny wiedzieć, że są kochane, ale tez powinny wiedzieć, jakie zachowanie martwi dorosłych, gdzie jest granica tolerancji ich zachowania przez rodzica:

• dzieci potrzebują konstruktywnej informacji zwrotnej od dorosłych bez agresji i podniesionego głosu u dorosłego;
• informacja zwrotna na temat zachowania powinna  być jasna, ale nie przygniatająca dziecko np. Pan X jest zły na starszego syna, ponieważ zostawił model do sklejania w salonie po zabawie i jego młodsza siostra, która ma autyzm znalazła go i skaleczyła się. Długo się uspokajała. Pan X ma teraz wybór. Może powiedzieć synowi: „Zostawiłeś ten i model i siostra się skaleczyła. Bardzo długo płakała. Dlaczego nie możesz być bardziej odpowiedzialny?”
• albo  Pan X może powiedzieć tak: „Mamy problem do rozwiązania. Wiem , że czasami jesteś bardziej podekscytowany i zapominasz zabrać rzeczy po zabawie, zanim wyjdziesz pobawić się z kolegami. Ale to dla mnie jest bardzo trudne, gdy twoja siostra skaleczy się i ma napad złości.”

W tym drugim przykładzie ojciec dzieli się swoja frustracja, ale zakłada, ze syn potrzebuje pomocy w uczeniu się porządku, nie tworzy i nie przekazuje negatywnej oceny całej osoby syna tzn. że syn jest nieodpowiedzialny.

Ważną sprawą jest ustalenie pozytywnych konsekwencji za dotrzymanie reguł (np dodatkowy model do sklejania, gdy utrzymuje swoje rzeczy w porządku lub zabranie go na kilka dni, gdy syn nie dba o porządek lub o sam model).

Akceptacja uczuć drugiej osoby

 Jeśli dziecko wyraża złość o np. brak uwagi rodzica, to należy być na to otwartym, uznać to za normalna reakcję. Reakcje typu: agresja rodzica, zabranianie wyrażania złości, obrona rodzica przed akceptacją tego uczucia u dziecka zamyka linię komunikacji. Rodzic może powiedzieć, ze podobnie się czuł, gdy był mały albo że rozumie, że dziecko jest zezłoszczone.

Akceptacja uczucia nie oznacza akceptacji rozhamowania dziecka. Celem jest tutaj nauka mówienia o uczuciach zamiast odreagowania przez agresję.

Zasady spotkań rodzinnych:

1.     Cała rodzina jest obecna.

2.     Każdy członek rodziny może zwołać spotkanie.

3.     Tv, komputer i telefon są wyłączane.

4.     Każdy kto chce mówić może się wypowiedzieć, obowiązuje kolejność wypowiedzi.

5.     Każdy jest słuchany podczas mówienia.

6.     Nie wolno śmiać się z wypowiedzi.

7.     Jeśli na spotkaniu nie będzie zgody co do rozwiązania, rodzice mają ostatnie słowo.

8.     Komunikacja to proces i jego forma i treści zmieniają się wraz z wiekiem dzieci. Warto pamiętać, ze mamy gorsze i lepsze dni. Chodzi o generalną atmosferę panującą w domu, gdzie członkowie rodziny chcą zrozumieć siebie nawzajem  i rozwiązują problemy razem.

Opracowanie mgr Iwona Biernat, psycholog, psychoterapeuta

Zapraszam do mojej Poradni Psychologiczno - Terapeutycznej "Przystanek Rozłogi" na konsultacje i terapię rodzinną.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ) o dobrej komunikacji w rodzinie:

1. Dlaczego komunikacja w rodzinie jest tak ważna?

Dobra komunikacja w rodzinie wpływa na poczucie bezpieczeństwa, buduje więzi między jej członkami i pomaga w rozwiązywaniu konfliktów. Dzięki niej dzieci uczą się wyrażania emocji i lepszego rozumienia siebie oraz innych.

2. Jak rozmawiać z dzieckiem, aby czuło się słuchane?

Kluczowe jest uważne słuchanie, potwierdzanie tego, co dziecko mówi („Rozumiem, że cię to smuci”) oraz unikanie ocen. Ważne jest także zadawanie pytań wyjaśniających i dawanie dziecku przestrzeni do samodzielnego wyrażenia myśli i uczuć.

3. Jakie zasady pomagają w spotkaniach rodzinnych?

Podczas spotkań warto wyłączyć telewizor i telefony, pozwolić każdemu się wypowiedzieć i uważnie słuchać bez przerywania. Jeśli nie uda się dojść do wspólnego rozwiązania, rodzice podejmują ostateczną decyzję.

4. Jak reagować na złość dziecka?

Najlepiej zaakceptować emocje dziecka i pokazać, że są normalne („Rozumiem, że jesteś zezłoszczony”). Ważne jest jednak uczenie mówienia o uczuciach zamiast odreagowania przez agresję.